Mọi người có thể bị đau
lưng. Tuy nhiên, người cao tuổi (NCT) dễ mắc chứng đau hơn rất nhiều so
với người trẻ tuổi. Đau lưng chỉ là một triệu chứng nhưng gây không ít
phiền toái cho người bệnh.
 |
Nguyên nhân
Đau lưng có hai loại nguyên nhân cơ bản sau đây: do tác động cơ học và do hiện tượng viêm.
- Đau lưng do tác động cơ học: đây
là loại đau lưng hay gặp ở lứa tuổi đã trưởng thành và đặc biệt là NCT
như: thoái hóa cột sống, thoát vị đĩa đệm, gai đôi cột sống... Thoái hóa
cột sống thường hay xảy ra ở vị trí sụn khớp và đĩa đệm, bởi hiện tượng
trọng lực của cơ thể quá nặng tác động hàng ngày lên cột sống và cả tác
động của trọng lực đè lên vai gáy rồi tác động xuống hệ thống đốt sống
(ví dụ như ngồi làm việc nhiều giờ không vận động). Khi cột sống bị
thoái hóa, triệu chứng đau lưng được thể hiện khá sớm và cũng chính vì
có hiện tượng đau lưng rất khó chịu mà buộc người bệnh phải đi khám.
Ngoài các nguyên nhân do thoái hóa cột sống còn có những nguyên nhân
thuộc về cơ học như mang vác nặng, thay đổi tư thế đột ngột hoặc bưng,
bê không cân xứng...
- Đau lưng do hiện tượng viêm: trong
các nguyên nhân gây viêm có thể xảy ra ngay tại cột sống như: viêm đĩa
đệm, lao cột sống, ung thư cột sống, viêm khớp cùng chậu... Cũng có
nhiều trường hợp đau lưng nhưng lại do viêm nhiễm ở một cơ quan khác
trong cơ thể như: viêm phần phụ ở nữ giới (viêm tiểu khung, viêm buồng
trứng...), viêm dạ dày - tá tràng, viêm đường tiết niết niệu (do sỏi
hoặc do vi khuẩn)... Các loại bệnh kiểu như thế này thường gây đau lưng
một cách âm ỉ và đau lưng cùng một lúc với các triệu chứng chính của
bệnh (ví dụ như người bị đau dạ dày, sỏi tiết niệu). Những nguyên nhân
này cũng thường gặp ở NCT nhiều hơn người còn trẻ tuổi.
Tìm nguyên nhân
Đau lưng chỉ là một triệu chứng mà nhiều bệnh có biểu hiện bằng triệu
chứng đau lưng. Trước hết người bị đau lưng nên tự xem xét bản thân
mình đau lưng có từ bao giờ và có những hiện tượng gì liên quan đến đau
lưng hay không? Ví dụ hay đau lưng vào thời gian nào trong ngày, đau có
liên tục không, cơn đau có dữ dội hay âm ỉ, ngoài đau lưng còn có triệu
chứng nào liên quan mật thiết với đau lưng như: tiểu buốt, tiểu dắt,
tiểu són, nước tiểu có máu, nước tiểu đục hoặc sau mang vác nặng; bưng
bê vật nặng, sai tư thế (nhất là NCT hay chăm sóc cây cảnh bưng bê chậu
cảnh sai tư thế, quá nặng...); đau lưng có liên quan đến đau dạ dày hay
không; đau lưng ở đoạn nào (phía trên hay vùng thắt lưng); đau có lan ra
các vùng xung quanh hay không? Có thể tự tìm thấy một số dấu hiệu hoặc
hiện tượng có khả nghi nhưng không nên tự mình chẩn đoán bệnh cho mình
hoặc người thân khi không có chuyên môn thực sự về y.
Điều quan trọng nhất của việc tìm nguyên nhân gây đau lưng là đi khám
bệnh ở những cơ sở y tế có đủ điều kiện và trang thiết bị chẩn đoán.
Khi đến khám bệnh cần nghe rõ thầy thuốc hỏi những gì và cần nói rõ cho
thầy thuốc biết những hiện tượng đau lưng và các biểu hiện kèm theo như
vừa nêu ở phần trên. Tại phòng khám, bác sĩ sẽ khám cho người bệnh và
cho làm các xét nghiệm có liên quan mà bác sĩ thấy cần thiết, ví dụ như
nghi thoái hóa cột sống, lồi đĩa đệm thì có thể cho chụp X-quang, chụp
cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ; khi nghi do sỏi đường tiết niệu
ngoài chụp X-quang ổ bụng, thầy thuốc sẽ cho siêu âm hệ thống niệu
(thận, niệu quản, bàng quang), làm xét nghiệm về nước tiểu...
Có khá nhiều trường hợp khi tìm ra nguyên nhân và có biện pháp khắc
phục thích hợp thì đau lưng cũng dần dần sẽ khỏi, ví dụ như: ngồi sai tư
thế, bưng bê vật nặng không cân xứng trọng lực giữa hai tay và hai chân
hoặc các trường hợp đau lưng do ngồi sai tư thế, do ngồi quá nhiều giờ
liền như đối với lái xe, cán bộ văn phòng.
Khi bị đau lưng nên làm gì?
Khi biết rõ nguyên nhân gây đau lưng, thầy thuốc sẽ có chỉ định cụ
thể trong điều trị, ví dụ thấy sỏi đường tiết niệu có thể dùng các kỹ
thuật thích hợp để tán sỏi hay mổ lấy sỏi. Trên cơ sở khám lâm sàng, kết
quả các xét nghiệm và cận lâm sàng, bác sĩ sẽ kết luận và cho hướng
điều trị thích hợp.... Tuy vậy, cũng có nhiều trường hợp mặc dù biết rõ
căn nguyên nhưng giải quyết triệt để căn nguyên đó không phải đơn giản
trong ngày một, ngày hai, ví dụ như thoái hóa cột sống, lồi đĩa đệm. Khi
biết rõ nguyên nhân gây đau lưng cần tìm mọi cách để giải quyết nguyên
nhân và sau khi đã điều trị khỏi chứng đau lưng thì không nên để tái
phát nguyên nhân đó, bởi vì nếu để tái phát đau lưng còn tăng hơn nhiều
lần so với trước.
Ngoài ra, các việc làm khác hỗ trợ cũng rất cần thiết như tập thể dục
nhẹ nhàng tùy theo sức mình và bệnh của mình, ví dụ như thoát vị đĩa
đệm thì không thể tập thể dục như các bệnh khác được, cần phải tuân theo
lời, tư vấn của bác sĩ điều trị (ví dụ như phải đi bộ trên nền phẳng
không đi xe đạp, xe máy, ô tô những nơi gây xóc, mấp mô, nhiều ổ gà...).
Các động tác đi bộ hoặc tập thể dục cho người thoái hóa cột sống cũng
rất cần tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị.
Việc dùng thuốc để điều trị căn nguyên gây đau lưng không phải tùy
tiện mà cần tuân thủ y lệnh của bác sĩ một cách tuyệt đối. Tuyệt đối
không được tự mua thuốc để điều trị hoặc cùng một lúc cả thuốc Tây y cả
thuốc Đông y. Trong điều kiện cho phép có thể điều trị Đông - Tây y kết
hợp, ví dụ như: uống thuốc Tây y kết hợp xoa bóp, châm cứu, bấm huyệt
hoặc vật lý liệu pháp. NCT cũng đừng quên đi khám bệnh định kỳ để được
theo dõi bệnh một cách liên tục đề phòng bệnh đau lưng tái phát.
PGS.TS.BS. Bùi Khắc Hậu